Cognitieve Dissonantie

Aan mijn deur, zoals aan iedere deur, komt een Jehova's getuige. Zij komt mij redden, hetgeen ik een loffelijk, zij het onnodig streven vind. Tijdens onze discussies loop ik steevast tegen hetzelfde punt aan. Het is voor haar onmogelijk te twijfelen aan iets, waarvan ze denkt dat het waar is.
Verder is ze heel redelijk, vriendelijk en aardig, maar daar zit iets vreemds.
Op uitnodiging van 'mijn' Jehova's getuige keek ik naar een site, die zij www.verborgenwetenschap.nl noemde. Ik kan deze site niet vinden, wel verzwegen wetenschap en op grond van haar beschrijving van de inhoud, lijkt me deze de bedoelde site.
Ik zou normaal niet lang met zo'n site bezig zijn, maar om de volgende keer wellicht meer stof te hebben voor een discussie op gelijke voet, wil ik er best even naar kijken.

Over evolutie:
http://www.verzwegenwetenschap.nl/h1.html

Dit is een goed voorbeeld van retoriek, zoals we deze ook uitgebreid in de wachttorens vinden, die ik iedere keer krijg. Op zich zijn het prachtige onderwerpen en voor mij goed studiemateriaal om te zien welke denkbeelden er kennelijk leven.
Als je dit leest en je bent niet heel erg thuis in het onderwerp, denk je.. Potdorie. Het klopt!
Toch zitten er (wellicht subtiele) dingen in, die de schrijver (bewust of onbewust) verkeerd interpreteert of gewoon fout heeft, deze worden verhuld met truukjes die regelrecht komen uit dezelfde retoriek en volksmennerij, waardoor vele Griekse en Romeinse filosofen toch maar af wilden zien van democratie en zo afgaven op de politiek (hetgeen Socrates zelfs het leven koste).

Het is een goeie oefening, zoiets eens uit te pluizen en het lijkt dat bij creationisten de retoriek weer hoogtij viert (maar misschien lees ik teveel wachttorens).
Op uitnodiging van de Jehova's getuige, die langs mijn deur komt, neem ik mij voor dit even punt voor punt af te lopen en de logische fouten aan te wijzen.

De eerste alinea over de tijd waarin Darwin werkte, zijn ontdekking enz.. klopt bij mijn beste weten, ook zie ik geen logische fouten. Ook zijn er geen boude beweringen. Het begin stemt hoopvol.
Maar dan komt dit:

En die opgaande, steeds beter wordende ontwikkeling is er niet, want micro-evolutie oftewel variatie binnen de grondsoort is gebaseerd op erfelijk verval (degeneratie). Wat Darwin dus evolutie noemde, was in realiteit variatie door erfelijk verval – het precieze tegenovergestelde. Dit zullen we zo meteen dieper onderzoeken.

Ok, dit klinkt redelijk, maar het gaat uit van een aantal vreemde dingen. Laten we die even onder de loep nemen. Ik neem even aan, dat ik niks weet, maar wel enigszins sceptisch ben. Ik zoek gewoon alle termen op en probeer te begrijpen wat er normaliter mee bedoeld wordt.
Eerst maar eens "evolutie". Wikipedia is een goede plek om te beginnen. Waarom kies ik dit als bron? Omdat ik weet (en heb ervaren) hoe Wikipedia werkt. Iedereen mag erin schrijven, maar onzin mag ook iedereen aanvechten. Ook moet er aan bron-vermelding worden gedaan. Kortom, iedereen mag schrijven, maar er zijn regels. Daardoor geeft Wikipedia de heersende opinie weer.
Je kunt de precieze mechanismen nalezen, maar hier komt het in een notendop op neer.
Op Wikipedia vinden we onder evolutie en biologie:
"Evolutie is in de biologie de geleidelijke verandering in populaties door overerving met variatie en natuurlijke selectie."
Dan wordt al direct een stukje retoriek duidelijk, namelijk "interpretatie" en "tegengestelden".

1.  Interpretatie, de schrijver zegt dat evolutie klinkt naar een opgaande lijn. Dat is echter niet wat evolutie betekent, er wordt ook geen staving gegeven van deze bewering (volgens wie dan?). Zelf vind ik dat eigenlijk helemaal niet. Evolutie betekent geleidelijke verandering, letterlijk: zich ontrollen.. Het tegenovergestelde is REvolutie, snelle verandering. Over een richting wordt niks gezegd.
2. Tegengestelden. Dan ontkent de schrijver zijn eigen aanname en leidt ons naar het 'tegengestelde' een neergaande lijn. Maar tegengestelden bestaan buiten de retoriek niet. Denk aan de uitspraak: "Als je niet voor ons bent, ben je tegen ons!". Dat iets anders is, wil dus niet zeggen, dat het het tegengestelde zou zijn, hoe logisch dat (voor de meeste mensen) ook klinkt.
   Iets wat niet zwart is, kan wit zijn, maar het hoeft niet. Grijs, rood of woensdag zijn ook mogelijkheden.
   In dit geval gaat het om evolutie en met enig doorlezen van de theorie snap je, dat evolutie leidt tot een betere aanpassing aan de omgeving. De betere aanpassing geeft meer mogelijkheden tot het voortbrengen van nageslacht. Als er al een 'doel' van evolutie zou zijn, dan is dat het.. Maar aangezien alle omgevingen anders zijn en tevens veranderlijk, wil dat niet zeggen dat het een opgaande lijn is.
   Een opgaande lijn in evolutionaire zin zou betekenen: een soort die in steeds meer omgevingen kan overleven. Maar dat is dus niet hoe evolutie in de praktijk werkt of wat het betekent.

Ook zit er in dit stukje een hoop abracadabra en fouten. Brabbeltaal, die een rookgordijn opwerpt en 'wetenschappelijk' klinkt. Zoals een goochelaar de aandacht trekt naar een imposant klinkende spreuk.

Eerst een fout.
De schrijver heeft het over "micro-evolutie, oftewel variatie binnen de grondsoort."

Dat zijn een hoop moeilijke woorden. Wat doe je in zo'n geval, als je je niet wilt laten overdonderen (dat is namelijk waar abracadabra voor bedoeld is.) Dan zoek je het op:
Micro evolutie: Berkley university: http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/article/evoscales_01:
"Microevolution happens on a small scale (within a single population)".Dus niet binnen de grond-soort, zoals de schrijver zegt. Tja.. Dan valt het al om. De schrijver maakt een fout.
Je kan ook nog grondsoort opzoeken om te checken dat het iets anders is dan een populatie, maar ik vind het al niet meer de moeite waard, zoveel weet ik nog wel van biologie. (Maar ga gerust je gang!)
Zoeken we nog even op degeneratie, dan vind ik niet echt iets, wel vind ik op wikipedia:
 Devolution, de-evolution, or backward evolution.is the notion that species can change into more "primitive" forms over time. In modern biology the term is redundant: evolutionary science deals with selection or adaptation that results in populations of organisms genetically different from their ancestral forms.
Dat klinkt qua begrip ondanks de andere benaming als iets dat onze schrijver bedoelde. Dus ik lees verder.
 The discipline makes no general distinction between changes leading to populations of forms less complex or more complex than their ancestors, and in such terms the concept of a primitive species cannot be defined consistently. Consequently, within the discipline such a word is rarely useful.
Prima, abracadabra, de schrijver houdt zich dus bezig met termen, die in het vakgebied inhoudsloos zijn. Dit soort termen/theorieen heeft vaak verschillende benamingen, omdat er weinig over gediscussieerd kan worden en ze vaak beperkt blijven tot een aantal excentriekelingen die het onderling oneens zijn..
De schrijver probeert dus met een paar bijzondere klinkende termen ons ergens van te overtuigen, namelijk, dat er sprake is van verval. Wederom wijst dat erop, dat hij de theorie van evolutie niet begrijpt.

En zo gaat het door. Een paar feiten, een rare bewering en retoriek.. Eerlijk gezegd haak ik hier al af. Ik zal ieder 'feit' van deze schrijver moeten checken, omdat hij mij als lezer (of zichzelf) zo overduidelijk probeert te misleiden. Er zijn betere bestedingen van mijn tijd. Toch zei 'mijn' Jehova's getuige dat deze man 'geen spaan heel liet' van de evolutietheorie.
Hoe kunnen we hetzelfde lezen en zo anders reageren? We zijn toch beiden weldenkende mensen?
Persoonlijk word ik er alleen maar een beetje moe van en ben na vier alineas niet meer geïnteresseerd in het vervolg.
Hoe kan het dat iemand zich zo laat bedonderen? Of laat ik me niet bedonderen? Is er verschil tussen haar en mij? En zo ja, wat??

COGNITIEVE DISSONANTIE
Soms willen we dat iets waar is. Horen we iets dat strijdig is met wat we geloven, dan krijgen we een onaangenaam gevoel. Psychologen noemen dit: Cognitieve_dissonantie.
Het gaat hierbij om het feit, dat we dan bereid zijn vrij extreme moeite te doen, om dat gevoel te ontwijken. Het gaat hierbij om het ontwikkelen van een theorie, waarbij het geloof in stand kan blijven, maar de waargenomen feiten kunnen worden 'wegverklaard'. Deze theorie bedient zich over het algemeen van veel kromdenken en retoriek zoals hierboven. Voor ieder die niet geïnvesteerd was in het oorspronkelijke geloof, is dit pijnlijk duidelijk, maar voor een ieder die de cognitieve dissonantie voelt (of heeft gevoeld), is het onzichtbaar.

De les die we hieruit zouden kunnen leren is: investeer geen 'geloof' in een theorie. Ook geen wetenschappelijke theorie, zoals de evolutietheorie, omdat je dan ten prooi kan vallen aan de vernietigende effecten van een geest die zich probeert te beschermen tegen cognitieve dissonantie.

Ook de theorie van cognitieve dissonantie zelf moet je niet geloven. Onderzoeken, ja, geloven, nee.
Ben je eenmaal op de hoogte van cognitieve dissonantie, dan zie je het overal om je heen en zie je het uiteindelijk ook bij jezelf. Want het is iets dat iedereen overkomt, die er niet van op de hoogte is.

Lees het voorbeeld op de wikipedia pagina over de "Profeet van de planeet Clarion " Het is moeilijk te geloven dat het hier niet gaat om geesteszieke mensen.
Nee, integendeel. Dit mechanisme is een product van een normaal werkende geest. Mensen spelden zichzelf van alles op de mouw, mits het maar comfortabel voelt.

Ik heb geen vastomlijnd geloof. Ik ben sowieso minder kwetsbaar, maar uit de voorbeelden zie je dat het niet alleen om religie gaat. Ook om begrippen, als politiek links of rechts, of emotionele keuzes.
Daarom neig ik tegenwoordig naar de minder comfortabel voelende ideeen en weeg dit gevoel mee in mijn inschatting van waarde van deze ideeen.
Ik ben me bewust van de neiging tot selectieve waarneming. http://en.wikipedia.org/wiki/Selective_perception
De ongelooflijke kracht hiervan, ken ik van optische illusies.

Ik denk dat juist dat het verschil maakt. Ik ga niet op zoek naar ideeën en theorieën die een vooropgezet beeld bevestigen: ik ben sceptisch over alles.
Dit doe ik doorlopend om niet ten prooi te vallen aan schrijvers, zoals die van verzwegen wetenschap of aan mijn eigen innerlijke retoriek.