Het beginsel van wederkerigheid.

De gouden regel (regula aurea)

"Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden." (vertaald uit het Latijn, de gouden regel, regula aurea) Deze is vertaald in vele talen, dit is de oudste oorspronkelijke vorm die we kennen (hoewel de oorsprong waarschijnlijk Grieks is).
Het is overgenomen in vele talen. Het is in een of andere vorm terecht gekomen in vrijwel ieder geloofsysteem.
Het staat in de bijbel, in het Thoragebod der naastenliefde, het komt voor in confucianisme, taoisme, hindoeisme etc. Het bekendst in Nederland is de versie van de Lutherbijbel:
"Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet."

Een andere variant uit het Boedhisme is:
"Wat voor mij onwelgevallig en onaangenaam is, is voor anderen ook onwelgevallig en onaangenaam. Hoe zou ik dan een ander kunnen belasten met wat voor mijzelf onwelgevallig en onaangenaam is?"

Ik was tijdens mijn ochtendwandeling -ja, zo oud ben ik nou- aan het denken over deze zin en de problemen ermee. Want vrijwel iedereen die dit principe tot nu toe heeft geprobeerd te verwoorden heeft de plank misgeslagen.  Dat is dan ook gebleken uit de acties van de devoten, die zich hieraan hielden. Want tja, ik zou best gekerstend willen worden, dus waarom zou ik dan niet op kruistocht mogen? (Om maar eens een heilige oorlog te noemen)

PROBLEMEN:

Ik heb vele uitingen bekeken en ik mis een dingetje in allemaal.
Zoals vaak komt het antwoord uit het vinden van de uitzonderingen..

1) Ik wil zelfmoord plegen, mag ik dan een moord plegen?
Nee, natuurlijk niet, maar ik hou me aan de gouden regel, zoals hij daar is geformuleerd. Ik doe een ander, precies wat ik zelf wil, ik wil dood, dan zal hij ook dood willen?

Maar wat is er dan mis?
Ik ben hem niet.. Ik ben jou niet, onze belangen kunnen verschillen.

2) Een ander voorbeeld: Ik doe niemand iets, het gebeurd gewoon. Ik graaf 's nachts een kuil op de snelweg om mijn bier koel te houden.. 's ochtends vallen de auto's erin, er vallen dooien.

Volg ik de gouden regel? Ja, want ik doe niemand iets. 's Nachts is er niemand op deze snelweg (De A879 naar Schin op Geul) Niemand heeft er last van.

Wat is daar mis... Mijn handelingen hebben gevolgen die ik niet kan of wil overzien.

3) Iemand houd zich niet aan deze regel. Mag ik hem dan straffen..?

Volgens de gouden regel, ligt dat eraan, of jij gestraft wil worden voor je misdaden. Waarschijnlijk zeg je "Ja", maar wie bepaalt wat de misdaad is en wie bepaald de straf?
Een extreem voorbeeld van straf voor een relatief klein en theoretisch vergrijp: "het niet aannemen van één van de 'enige ware heren'" is vaak de dood. Kijk naar de Islam en de houding tegen de ongelovige: de Jihad. (Gelukkig niet meer het standpunt van de meeste moslims die ik persoonlijk ken!!)
Kijk naar de kruistochten, waar de moren even mores werd geleerd met het zwaard in het ene en het kruis in de andere hand. (Gelukkig niet meer het standpunt van de meeste christenen, die ik persoonlijk ken!!)
En niet alleen in het geloof, in de politiek vonden de Bolschewieken, de Amerikanen nog steeds, de Nederlanders in Oost Indie, de Nazi's, de Romeinen, de Grieken, Attila de Hun, Alexander de Grote en Napoleon Bonaparte en vele, oh zo vele anderen allemaal dat ze judge, jury and executioner mochten zijn zelfs voor andere volken.
Montesquieu begon niet voor niks over de Trias Politica! (Dat maakt het probleem beheersbaar binnen 1 volk en cultuur.)

HET BEGINSEL VAN WEDERKERIGHEID

Wat we nodig hebben is de achterliggende gedachte. Dit zijn allemaal uitingen van het beginsel van wederkerigheid. Zij het dan gebrekkige uitingen. De erkenning dat jij bestaat (Levinas!) en dat je mij niet bent.
Da's mooi, maar de behoefte aan deze regel komt pas bij conflict. Is er geen conflict, dan is er geen behoefte aan. (Wel een noodzaak, maar geen duidelijke behoefte).

De uitweg uit ieder conflict is namelijk:

1. snap de ander zijn belang
2. weeg dit tegen je eigen belang
3. vind zoveel mogelijk gezamenlijke belangen
4. handel daarnaar.

Alle uitingen tot nu toe, zijn wederkerigheid, maar zoals het er tot nu toe staat geen echte wederkerigheid.
Zoals het er staat in de bijbel, islam, thora etc. is het wederkerigheid, nadat ik mijn inschatting van de situatie als waarheid heb gesteld,
Kortom: "ik heb gelijk en jij mag je daarbij aansluiten. Doe je het niet dan ...."
Dan is het een rechtvaardiging een halen van het gelijk. Precies omgekeerd aan wat er bedoeld wordt.

Dat is dan ook wat er mist, de twijfel aan de eigen uitgangspunten, het meewegen van waarschijnlijkheid en het weglaten van een straf.
Dan is er ECHTE WEDERKERIGHEID

De juiste formulering zou dus moeten zijn:

"Streef er iedere dag 
voor jezelf 
naar
mogelijk leed en ongemak van anderen
te wegen tegen je eigen belang,
zoals je zou willen dat anderen
jouw mogelijke leed en ongemak
iedere dag
wegen bij hun eigen handelen:
 met liefde en begrip voor de situatie van een ander,
de logica dicteert dat dit uiteindelijk in je eigen belang is: 
niemand is zijn leven lang de sterkste"

Niet zo sexy, maar alles zit erin en het kan een uitgangspunt zijn van een robuuste ethiek, die niet van bovenaf, maar van binnenuit komt.

• De zelfmoordenaar mag geen moord meer plegen, want hij zou het leed van de ander moeten overwegen.

• De kuilgraver moet de mogelijk gevolgen van zijn acties overwegen, het gaat om mogelijk leed.

• De veroveraar, bevrijder, democratiseerder enz mag zijn handelen niet zien als straf, want het is een persoonlijk streven en dat kan mislukken, bovendien heeft niemand gezag hierin. Het is iets wat ieder voor zichzelf zou moeten doen omdat het voor iedereen in zijn eigen belang is op de lange termijn..

Er zit nog twee kleine addertjes onder het gras:
-Mensen zijn slecht in het inschatten van hun eigen leed en nog slechter in het inschatten van het leed van een ander.
-Mensen weten vaak helemaal niet, dat ze handelen uit eigen belang of wat hun eigen belang is. Ze doen dingen "for the greater good", uit passie of emotie, of ze reageren alleen maar (Don't push me and I won't push you).
Maar die greater good komt hun altijd wel mooi uit of past mooi in hun wereldbeeld. Passie wordt vaak aangevoerd als dekmantel voor de eigenlijke beweegredenen (bijvoorbeeld angst of jaloezie, gekweste trots) en alleen reactief zijn gaat in tegen de zin van het leven volgens mij.

Als iemand die laatste twee addertjes er nog uit zou kunnen halen EN iedereen handelt hiernaar, is alles opgelost.

We zijn er bijna, maar die laatste paar stapjes zouden wel eens heel moeilijk kunnen blijken.