Is Zijn is of zijn is zijn?

Gisteren was Quintus hier en we kwamen te spreken over waar en niet waar.

"Wat is het?", vroeg Quintus. "Jan en Piet zijn op vakantie, of Jan en Piet is op vakantie?"

Duidelijk natuurlijk, Jan en Piet, dat zijn er twee, dus die zijn.

Maar toen kwam Quintus met het volgende: "Denk nou logisch na, is het twee en drie IS zes? of twee en drie ZIJN zes?"

"IS zes, natuurlijk", zei ik.

"Dus twee en drie IS zes?"

"Ja!"

"Ja, maar denk aan Jan en Piet. Die ZIJN op vakantie.. Dus je weet het zeker: Twee en drie IS zes..?"

"Ja, natuurlijk."

"Maar twee en drie is toch vijf?"

Een prachtig punt over gelijk en correct. het is helemaal afhankelijk van context.

In de context van de taal is het correct om te zeggen: "twee en drie zijn zes".

Grammaticaal gezien is dat een goede zin. "Twee en drie is zes" suggereert een andere context, andere regels. In die regels is het grammaticaal gezien correct. Zo bouw je een som op, in tegenstelling tot bijvoorbeeld "twee is en zes drie". Het is een correcte uitdrukking van een foute som.
De syntaxis (zinsbouw) klopt, maar in het domein van de rekenkunde is het fout.

Dit geeft overduidelijk aan, dat je voor begrippen als goed, fout en betekenisloos/betekenisvol een domein nodig hebt.

En, dat het antwoord nogal kan verschillen, afhankelijk van welk domein je op dat moment betreed.

Het wonderlijke, is dat mensen zo makkelijk van domein wisselen, zonder zich ooit bewust te zijn van dit feit. Sterker nog, wij hebben de metafoor uitgevonden, waarmee we proberen iets zinvols te zeggen over het ene domein, door een voorbeeld uit het andere. Alsof dat betekenis kan hebben.

Nu zijn we meestal wel zo verstandig om te zeggen: "een vergelijking gaat altijd mank".

Maar meestal gebruiken we een metafoor om iemand te overtuigen van ons gelijk. 

Deze manier van denken zit ook in IQ tests, een boom staat tot een struik als een jas tot een ....?

Dit maakt mensen creatief, maar helaas erg slecht in consequent zijn. Zelfs binnen hetzelfde domein. Dit blijkt goed uit de natuurkunde: "5 graden, maar 3 meter", niet "meters". Graden en meters zijn allebei eenheden. Waarom is de syntax dan niet hetzelfde?

Ligt het aan het Nederlands? Nee. "Two meters and fifteen degree Celsius." Engelse natuurkundigen maken de fout vaak andersom. Ik zou niet weten of het in andere talen ook zo is, maar ik vermoed hetzelfde soort inconsequenties.

Het heeft volgens mij te maken met een ingebakken neiging van mensen om dingen te beschouwen vanuit meerdere domeinen, of zich zelfs niet bewust te zijn van het domein, waarin ze iets beschouwen.
Zelfs mensen die hun leven lang ermee bezig zijn, maken er vaak fouten in.

Ik zie dit als een uitvloeisel van onze creativiteit. bij creativiteit associeer je. Je wisselt van domein.
Je associeert een lantaarnpaal met een kaars. En je kan dus zeggen dat ze 'aangestoken worden'. Letterlijk zou dat betekenen, dat ze met olie worden overgoten en dat vervolgens de vlammen eruit slaan. Maar vrijwel niemand zal denken, dat dat bedoeld wordt.

Dat is eigenlijk gek. Maar het geeft wel iets belangrijks aan:

Andere mensen kunnen onze domeinfouten goed volgen.

Het is zelfs zo, dat mensen onze domein-inconsequentie BETER kunnen volgen, dan domein-consequentie. Vandaar het bestaan van de metafoor.

Dit heeft te maken met waarschijnlijkheid. Het is waarschijnlijker, dat we iets bedoelen wat binnen onze ervaring ligt, dan erbuiten.
Het heeft dus ook te maken met ervaring.

Een uitvloeisel van bijvoorbeeld het biologische domein is, dat je kan zeggen, dat een ongeboren baby feitelijk een parasiet is. Toch zou ik afraden, dat tegen een zwangere vrouw te zeggen. Die zal dat anders ervaren. Hoewel het op de keper beschouwd een neutrale observatie is, zal de aanstaande moeder het niet zo kunnen zien. Dit heeft te maken met 'goed' en 'slecht'.
Hetgeen biologisch gezien geen betekenis heeft.
We hebben onszelf getraind om parasieten te zien als 'slecht' en babies als 'goed'.

De meeste mensen vinden zelfs, dat deze begrippen domein-overstijgend zouden moeten zijn.

We voelen ons een beetje ongemakkelijk, als dat niet zo blijkt te zijn.

Gek genoeg vergt het een andere eigenschap van creativiteit om het zo te kunnen zien:

De wil om buiten de gebaande paden te lopen.