Empathie is het besef
dat die ander
ook een ik is
Ik heb met veel mensen gepraat die leven volgens een religie.
Als ik zeg dat ik niet geloof, komt het gesprek dan vaker dan eens op normen en waarden en dergelijke. Als ik dan aangeef dat ik 'toch' goede dingen doe voor de mensheid, vind men dat wat bevreemdend of heel goed van mij.
Er lijkt een soort geloof te horen bij religie, dat een ieder die ervoor kiest niet te geloven (in wat dan ook) geen moreel kompas meer zou hebben.
Een niet-gelovig mens zou alleen handelen uit eigenbelang.
Ik zie dit gedrag als een uitvloeisel van empathie. Niet van religieuze abstracties.
Een prachtig filmpje over empathie, gemaakt bij een lezing over het onderwerp
Persoonlijk
Nu ben ik op het moment in een rot-periode van mijn leven. Veel pijn, altijd pijn.
Grappig genoeg zie ik dan het tegenbewijs. Mensen vinden me zielig en leven met me mee. Niet vanuit religieuze gronden, maar omdat ze zich kunnen voorstellen wat ik meemaak.
Zichzelf kunnen verplaatsen in mijn situatie. Daarvoor voeren ze zelf de bewijzen aan, door te vertellen wat hen is overkomen. Het is mooi om te zien, als je even over je ego heen kan stappen.
Niemand wil zielig gevonden worden, we zijn graag sterk en zeker niet kwetsbaar. Maar als ik dat loslaat, zie ik een heel mooi principe aan het werk en kan ik niet anders dan me afvragen waar het goed voor is en waar het vandaan komt.
Dit klinkt een beetje alsof ikzelf geen empathie bezit. Dat is niet waar.
Mijn zoon heeft een periode van enkele jaren lang ernstige, chronische pijn geleden. Ik herken het gevoel dat mensen die mij van dichtbij kennen uiten: het doet bijna pijn, om iemand pijn te zien lijden, als je om die persoon geeft.
Zeker, als je de pijn kent. Je wilt iets doen, maar er is niks te doen, om gek van te worden.
Handel je dan uit eigenbelang? Wellicht wil je het ongemakkelijke gevoel niet, dat je iemand pijn ziet lijden, die je doet denken aan je eigen pijn of lijden.
Gek genoeg was het feit dat ik zijn pijn kon begrijpen ook een verbindende ervaring.
Dat zegt iets over het mechanisme dat eraan ten grondslag ligt: empathie.
Empatie
De mens is 'gemaakt' om in groepen te leven. 1 mens heeft moeite te overleven. Heb je een groepje van 5, dan zijn de kansen al een stuk beter. Heb je er 100, dan is er vrijwel geen beest, dat ons aankan. Deze onderlinge afhankelijkheid heeft een sterke sociale band nodig gemaakt.We moesten communiceren met elkaar. Als je wilt communiceren, moet je je de ander zijn perspectief kunnen voorstellen.
Dit begint simpel: jij zegt links tegen iemand die tegenover je staat. Zijn links is niet jouw links.
Voor onze jacht en later landbouw en nog later wetenschap, moesten we steeds intensiever, precieser en abstracter met elkaar communiceren en daardoor steeds beter leren ons in elkaar te verplaatsen.
Empatie en groepsgevoel
Dit heeft op zich niks met religie te maken. De empathie is zo sterk, dat dit door religieuzen wordt gezien als goddelijke opdracht en het wordt vaak gezien als sterkste asset van het geloof.Er is alleen nog een component nodig, die empathie krachtig maakt.
Je moet een ander kunnen zien als onderdeel van jezelf, van je eigen groep.
We voelen weinig empathie met mensen die we niet kennen. We schateren om filmpjes waarin mensen op de meest gruwelijke manieren zichzelf bezeren. "Ja, moet je maar niet zo stom doen", wordt er dan gezegd. Maar als het je buurman, je broer of je kind of jezelf overkomt, piep je wel anders.
We nemen afstand: "Dat zou ik nooit doen". Ik zit in een andere groep, de groep van mensen die niet zo stom zijn.. Dus is het ok, geen empathie te voelen.
Altruisme
Kortom, religie heeft niet het alleenrecht op empathie, ik zou zelfs bijna zeggen integendeel, want religie heeft de neiging mensen het idee te geven dat ze bij een groep horen.Toch is er vanuit religie meer altruisme (het proberen te lenigen van het leed van een ander) dan zonder religie. Dat zie ik ook.
Voor mij is altruisme een logisch gevolg van empathie, maar dat lijkt niet zo te zijn.
Ik denk dat dit is, omdat altruisme gedijt in groepen en moeilijker in individuen.
Het is gemakkelijker (en gezelliger) om 'met zijn allen' die arme ... te gaan helpen, want die hebben het zo nodig. Altruisme wordt gemaakt tot iets abstracts. Vaak gaat er veel geld in om.
Dat trekt weer mensen aan, die dat geld graag zelf willen hebben en dan lijkt het dat hoe strakker een 'goed doel' georganiseerd is, hoe beter het is.
Ik zie dat anders. Mijn goede doelen, zijn personen. Geen groepen. Ik geloof namelijk niet dat groepen daadwerkelijk bestaan. Met een paar uitzonderingen zijn mijn goede doelen ook niet alsmaar dezelfde personen.
Door deze ervaringen, weet ik waarom mensen altruisme bedrijven in liefst zo groot mogelijke groepen.
1 EMOTIONELE PIJN. Als je iemand niet kunt helpen, al doe je nog zo je best, dan doet dat pijn.
Ik heb geholpen, terwijl een alcoholist zich dooddronk. Ik heb misschien zijn ellende wat verlicht, maar uiteindelijk kon ik hem niet helpen. Dat doet pijn. Enorme pijn. Zo erg, dat ik drie maanden voor zijn dood het niet meer kon aanzien.
2 SELECTIE. Als ik vertel wat ik doe, zeggen mensen vaak: "Maar hoe kom je dan aan de mensen om te helpen?" Een absurde vraag. Kijk om je heen. Vrienden hebben wel eens hulp nodig, begin daar. Bedenk dan dat je vrienden niet veel verschillen van ieder mens op straat.
Maar toch, ik herken wel, dat als ik eenmaal besluit iemand te helpen, dat het een tweede of een derde keer makkelijker gaat. Ik besluit kennelijk, dat iemand het verdiend. Label ze als zielig.
Acht ze mijn hulp waardig. En daar komt het hoovaardige, het arrogante van hulpverlenen naar boven. Altruisme is niet te doen, zonder een scheidslijn te trekken. Die vergelijking te maken.
Die ander heeft het zwaarder dan ik.
Goede doelen zijn het outsourcen van altruisme. Wil je helpen? Help dan!
Betaal niet een ander om het voor je te doen.
Natuurlijk is het prima een ander te steunen als een ander helpt op een vlak, dat jij niet beheerst of iets doet, waartoe jij niet bereid bent. Maar gebruik het niet als 'aflaat'.
Geef geen geld, om niet te hoeven voelen.
Empathie en nieuws
Ik kijk al heel lang geen nieuws meer. Omdat ik dat meevoelen niet kan uitzetten. De wereld zit vol met mensen die hulp nodig hebben. Daar heb ik het nieuws niet voor nodig, dat leed bespaar ik mezelf, doordat ik er blind voor blijf.
Ik ben wel eens bang, dat nieuws (en funniest home videos) onze manier zijn om onze empathie af te leren. Als je kijkt naar al die ellende, dan is er maar een uitweg: zij zijn anders dan ik.
Ontbreken van empatie
Kleuters voelen geen empathie tot hun 2e levensjaar, zodra het besef van de 'ander' als los van zichzelf ontstaat. Tegelijkertijd worden kinderen zich bewust dat een ander niet automatisch beschikt over alle informatie die je zelf hebt. Dit is goed te testen.Er zijn geestelijke aandoeningen bekend, waarbij sprake is van verminderde of zelfs geen empathie.
Asperger, autisme, schizofrenie en sociopathie/psychopathie.
Dit leidt vrijwel altijd tot sociale conflicten omdat intenties verkeerd worden begrepen of de verkeerde signalen worden afgegeven, (het ontbreken van een signaal is ook een signaal). Het kan leiden tot verregaande isolatie en in zijn ergste vorm wordt het geassocieerd met seriemoordenaars.
Het probleem (voor de patienten) is dat het moeilijk is, je in te leven in iemand die zich niet inleeft, er is weinig begrip voor. Het probleem voor de omgeving is dat alle interactie veel meer energie kost en zelfs risico kent.
Als empathie van een van beide kanten ontbreekt, gaat het aan beide kanten fout.
Daarom vind ik de gedachte dat je empathie kunt uitschakelen door mensen te classificeren als 'niet ik' of 'niet wij', heel eng.
Dehumaniseren, noemen ze dat. Zorgen dat je mensen niet meer als mensen ziet. Vlak voor en tijdens oorlog zijn dehumanisatie campagnes erg belangrijk. Het zou veel te moeilijk zijn de trekker over te halen, zonder dit denkbeeld, dat de ander eigenlijk geen volwaardig mens is.
Slavenhandel is ook een stuk moeilijker. Maar ook heilige oorlogen als kruistochten en jihad.
Het is de reden dat ik ageer tegen de ontmenselijking van ongeacht welke groep in de media en politiek. Op dit moment moeten moslims het ontgelden, maar ook anders-seksuelen zijn de klos, met name pedofielen. We gaan zelfs zo ver, dat de grondwet even niet meer geld voor deze mensen, die 'niet wij' zijn. Maar we realiseren ons niet, dat dat een arbitraire grens is.
De les die we leren van geestesziekten is: Wie het slachtoffer is van de dehumanisering, maakt feitelijk niet uit. Het gevolg is het ontbreken van empathie en daardoor krijgen beide kanten uiteindelijk problemen.
Links:
https://www.dasgehirn.info/denken/im-kopf-der-anderen/andere-verstehen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten